6 november 2023

Handhaving door de overheid met een bestuurlijke boete

Categorie: Bestuurlijke boete

De bestuurlijke boete wordt steeds vaker gebruikt als bestraffende sanctie door de overheid. Als advocaat bestuurlijke boete merk ik vaak onbegrip bij ondernemers en burgers over de hoogte van de boetes ten opzichte van de overtreding. De bestuurlijke boete is vaak een veelvoud van wat een strafrechter ooit zou opleggen, terwijl de rechtsbescherming bij een bestuurlijke boete beperkt is.

Zonder rechterlijke tussenkomst kan er namelijk een boete worden opgelegd en pas daarna kun je naar de rechter. Er zijn echter veel parallellen tussen de wijze waarop een bestuurlijke boete wordt behandeld en op welke wijze in een strafprocedure met een overtreding wordt omgegaan.

Overheid handhaaft steeds vaker met bestuurlijke boete

Er zijn steeds meer instanties en toezichthouders die bevoegd zijn om boetes op te leggen. Te denken valt bijvoorbeeld aan de bestuurlijke boetes van de AFM, DNB, de Autoriteit Consument en Markt, de Autoriteit Persoonsgegevens, de Inspectie SZW en de Kansspel Autoriteit. Groot nadeel voor de burger en de ondernemer is dat boetes worden opgelegd zonder tussenkomst van een onafhankelijke rechter. Dit terwijl de bestuurlijke boetes een veel grotere impact kunnen hebben op de ondernemer. Eerder schreef ik verschillende blogs over de publicatiebevoegdheid van de AFM en DNB, waarbij door middel van ‘naming and shaming’ ondernemers hard geraakt kunnen worden en hun reputatie geweld wordt aangedaan, zonder dat er een rechter heeft gekeken naar de feitelijke situatie.

Bestuursrecht en strafrecht: welke sancties kunnen worden opgelegd?

Er kunnen door de bestuursorganen verschillende sancties worden opgelegd. Te denken valt aan een boetebesluit, maar ook een last onder dwangsom of bestuursdwang, waarbij wordt geprobeerd om een overtreding geheel of gedeeltelijk ongedaan te maken.

Een bestuurlijke boete heeft een bestraffende sanctie en heeft het oogmerk om leed toe te voegen. Dit laatste maakt dat het kwalificeert als een criminal charge, als bedoeld in artikel 6 van de EVRM. Dat betekent (gelukkig) dat de beweerdelijke overtreder ook beschermd wordt door bepaalde rechtsregels.

Artikel 6 van het Europees Verdrag voor de rechten van de Mens bepaalt (kort gezegd) dat de verdachte een ‘fair trial’ moet hebben oftewel het recht op een eerlijk proces. . Er zijn daarnaast aanvullende waarborgen in het strafrecht die ook gelden bij de bestuurlijke boete.

Een bestuurlijke boete bij een onduidelijk beleid

In sommige gevallen is het duidelijk bepaald waarom een bestuurlijke boete wordt opgelegd. Vaak is dat geformuleerd in een boetebeleid. In sommige gevallen echter is dat helemaal niet het geval, omdat de regel die overtreden wordt op meerdere manieren te interpreteren is of er geen aanknopingspunten zijn voor de hoogte van de bestuurlijke boete. Ook kan het zijn dat het gaat om een open norm die nog nooit is ingevuld en dat rijmt slecht met een bestuurlijke boete.

Pas op voor valkuilen als u een bestuurlijke boete krijgt

Geconfronteerd met een bestuurlijke boete is van belang te weten dat er in eerste instantie geen sprake is van rechterlijke tussenkomst. In een voorfase worden vaak wel de belangrijkste feiten vastgesteld, die u in een later stadium bij de rechter tegengeworpen kunnen worden. Als advocaat bestuurlijke boete merk ik vaak dat er te laat een advocaat wordt aangezocht. Juist in de voorfase, als er nog een zienswijze ingediend kan worden of er contact gezocht kan worden met de toezichthouder kan er nog bijgestuurd worden. Lees in dit kader ook deze blog.

Raadpleeg tijdig een advocaat bestuursrecht als een bestuurlijke boete dreigt

Bij het voornemen van een bestuurlijke boete is het in mijn ogen zaak een gespecialiseerde advocaat aan te zoeken. De reden daarvoor is dat de beginfase van cruciaal belang kan zijn. Zo kan je na een voornemen voor het opleggen van de boete nog een zienswijze indienen om de overheid op andere gedachten te brengen. Ook kan geprobeerd worden in overleg te gaan bij het bestuursorgaan. Als de overtreding daadwerkelijk met een bestuurlijke boete bestraft mag worden dan kan mogelijk een schikking beproefd worden. Aan onze specialisten bestuursrecht kunt u altijd uw zaak voorleggen.

U kunt hier het E-book “Eerste hulp bij handhaving” downloaden.