21 oktober 2014

IBAN en verkeerde overboeking

Categorie: Procederen en advies

Er zijn veel problemen met IBAN en verkeerde overboekingen. Als u een verkeerde overboeking doet, is het belangrijk zo snel als mogelijk actie te ondernemen.

Juridisch is het zo dat degene die onverschuldigd een betaling ontvangt, dit bij ontdekking ervan moet terugbetalen. Dit wordt onverschuldigde betaling genoemd en is geregeld in artikel 203 van Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek.

Daarin staat:

“1. Degene die een ander zonder rechtsgrond een goed heeft gegeven, is gerechtigd dit van de ontvanger als onverschuldigd betaald terug te vorderen.

2. Betreft de onverschuldigde betaling een geldsom, dan strekt de vordering tot teruggave van een gelijk bedrag.”

Dat klinkt eenvoudig, maar in de praktijk is dat het niet bij verkeerde overboekingen bij banken.

Natuurlijk zou het beste zijn als de ontvangende partij het geld uit eigen beweging terugbetaalt, maar dat gebeurt niet altijd. Een fout kan gemaakt worden, zeker bij een IBAN rekeningnummer.

Een voorbeeld waarin het kwam tot een rechtszaak is de situatie waarin een vader dacht een bedrag over te maken aan zijn zoon, maar in werkelijkheid geld overmaakte aan iemand die in grote schulden zat. De vader heeft bij de rechtbank gelijk gekregen en er is geoordeeld dat er onverschuldigd is betaald, maar helaas was het lastig veren plukken van een kale kip. Dit was nog voor de invoering van IBAN.

Om de ontvangende partij te kunnen aanspreken, is namelijk wel vereist dat u de gegevens van de ontvangende partij hebt, maar dat verstrekken de banken niet zomaar.

IBAN converter en fouten in overboeking

Er worden behoorlijk wat fouten gemaakt. In antwoord op Kamervragen gaf minister Dijselbloem nog aan dat het naar schatting om 4500 foutieve overboekingen per maand zou gaan, oplopend tot een bedrag van circa EUR 18.000.000,– per maand. Problemen ontstaan om verschillende oorzaken. Veel mensen geven aan dat sommige banken dat hun oude rekeningnummers in het elektronisch adresboek onjuist zijn omgezet naar een (verkeerd) IBAN rekeningnnummer.

Anders dan veel mensen denken, is het ook niet zo dat een IBAN converter altijd het juiste nummer doorgeeft, althans zelfs wanneer er een fout wordt gemaakt door de klant bij het invoeren van rekeningnummer in de IBAN converter, dan kan het zo zijn dat de IBAN converter een geldig IBAN rekeningnummer van een andere persoon aangeeft. Een typefout bij het invoeren van een IBAN kan dus ook resulteren in een geldig IBAN-nummer. Daar komt bij dat banken geen naam en nummercontrole toepassen, dus dat betekent dat, zelfs al wordt er een fout gemaakt en de naam van de ontvangende partij komt niet overeen met het rekeningnummer, de overboeking door de bank toch wordt verricht.

Privacy en IBAN

Indien er een verkeerde overboeking wordt gedaan, dan is het zaak om zo snel als mogelijk de gegevens te verkrijgen van de ontvangende partij. Banken hebben onderling afgesproken dat zij de begunstigde zullen aanschrijven en zullen trachten om het geld naar de klant ter laten retourneren. In die tussentijd beroepen banken zich op de Wet Bescherming Persoonsgegevens en de Gedragscode verwerking persoonsgegevens financiële instellingen. Hieruit volgt dat banken niet zonder rechtsgrond klantgegevens aan derden mogen verstrekken en dat zij aldus terughoudend moeten zijn met het verstrekken van gegevens. Ook omdat er natuurlijk misbruik kan worden gemaakt door partijen, te denken valt aan skimming of andere frauduleuze handelingen (phishing). Echter, gesteld kan worden dat een bank op grond van de WBP en/of de Gedragscode desondanks verplicht kan worden gesteld gegevens te verstrekken indien de klant een gerechtvaardigd belang daarbij heeft en indien een belangenafweging in het voordeel van de klant uitvalt. Het belang van de klant kan prevaleren boven het recht op privacy van de ontvanger. Daarbij dienen alle relevante omstandigheden van het geval te worden bekeken. Dit is dus sterk afhankelijk van uw specifieke geval.

Hierbij moet ook worden bedacht dat de bank een bijzondere zorgplicht heeft uit hoofde van haar maatschappelijke functie en dat is zelfs vermeld in artikel 2 van de Algemene Bankvoorwaarden. Daar staat tegenover dat een klant ook zorgvuldig dient te zijn tegenover de bank. Indien de klant een fout maakt, zal hij over het algemeen daarvoor zelf aansprakelijk zijn. Dit is ook zo opgenomen in de algemene voorwaarden van de bank. Als advocaat zorgplicht banken heb ik veel ervaring met claims tegen banken.

Echter, er kunnen omstandigheden zijn op basis waarvan de bank een verwijt valt te maken. Te denken valt bijvoorbeeld aan fouten die gemaakt zijn in adresboeken, waarbij ‘oude rekeningnummers’ automatisch zijn geconverteerd in IBAN-rekeningnummers. Het lijkt erop dat dit niet altijd leidt tot geldige IBAN-rekeningnummers, en zelfs in sommige gevallen tot rekeningnummers van derden. ABN AMRO en ING BANK ontkennen dat deze verkeerde overboekingen door hen veroorzaakt zouden zijn.

Dit is op dit moment sterk in ontwikkeling, vooral nu de invoering van IBAN tot een sterke verhoging van foutieve overboekingen heeft geleid en het de vraag is of in die zin van banken niet meer verwacht had mogen, c.q. moeten worden dat (de kans op) fouten zo klein mogelijk worden gemaakt, althans dat als er fouten worden gemaakt, dat banken er alles aan doen om die fout te herstellen. Vanzelfsprekend rust er op de klant ook een eigen verantwoordelijkheid en is het beginsel zo dat fouten voor eigen rekening en risico komen, maar de bank heeft ook rekening te houden met de belangen van de rekeninghouder. Zeker wanneer overduidelijk is dat er sprake is van een foutieve overboeking.

Vraag advocaat advies over foute overboeking

Als advocaat financieel recht sta ik inmiddels de eerste gedupeerden bij van foutieve overboekingen. Indien u hiermee geconfronteerd wordt, kunt u contact opnemen met ons.