22 november 2021

Ontslag wegens bedrijfsbeëindiging: wanneer is sprake van een zelfstandige onderneming?

Categorie: Arbeidsrecht

Bij een reorganisatie of collectief ontslag wegens bedrijfseconomische omstandigheden is de arbeidsongeschikte werknemer in beginsel beschermd door het opzegverbod bij ziekte. Hierop geldt een uitzondering indien sprake is van algehele bedrijfsbeëindiging. Dan mag de werkgever ook de arbeidsovereenkomst met de arbeidsongeschikte werknemer beëindigen, nadat hiervoor toestemming is verkregen van het UWV. In alle andere gevallen, onder meer gedeeltelijke bedrijfsbeëindiging, geldt het opzegverbod bij ziekte wel.

Het is niet altijd duidelijk of sprake is van algehele bedrijfsbeëindiging of slechts van beëindiging van een bedrijfsonderdeel. Daarvoor is relevant wanneer sprake is van een zogenoemde “zelfstandige onderneming”. In een recente uitspraak van de Rechtbank Noord-Holland speelde deze vraag eveneens een rol. In dat geval oordeelde de Rechtbank kortgezegd dat geen sprake was van een zelfstandige onderneming en dat – in lijn daarmee – de arbeidsovereenkomst met een arbeidsongeschikte werknemer niet mocht worden beëindigd. Het opzegverbod van ziekte stond hieraan in de weg. Onderstaand nemen we u mee in de relevante aspecten van deze uitspraak.

Casus: MediaMarkt Zaandam

De werknemer is sinds 2010 in dienst van de MediaMarkt Zaandam. Media Markt Saturn Holding B.V. (hierna ook: de Holding) houdt 100% van de aandelen in de MediaMarkt Zaandam, alsook van de andere Nederlandse MediaMarkt vestigingen. De werknemer valt in 2019 uit wegens arbeidsongeschiktheid. In juni 2021 wordt ingezet op re-integratie bij een ander bedrijf (in het tweede spoor. Ondertussen lopen de bezoekersaantallen van de MediaMarkt Zaandam terug, waardoor de winkel niet langer rendabel is. Daarop wordt besloten de winkel te sluiten.

De werknemers worden in april 2021 geïnformeerd dat de MediaMarkt Zaandam haar deuren per 1 mei 2021 zal sluiten. Eind juni 2021 wordt voor de arbeidsongeschikte werknemer toestemming gevraagd aan het UWV om de arbeidsovereenkomst te beëindigen wegens bedrijfseconomische omstandigheden. Deze toestemming wordt door het UWV geweigerd, omdat geen sprake is van algehele bedrijfsbeëindiging en het opzegverbod bij ziekte om die reden dan ook van toepassing is. De MediaMarkt Zaandam kwalificeert volgens het UWV als een onderdeel van Media Markt Saturn Holding B.V. en deze vennootschap blijft immers bestaan. De MediaMarkt Zaandam kan zich in dit oordeel van het UWV niet vinden en wendt zich tot de Rechtbank Noord-Holland.

Oordeel Rechtbank

Vervolgens buigt de Rechtbank zich over de vraag of de MediaMarkt Zaandam moet worden gezien als een zelfstandige onderneming. De Rechtbank overweegt dat van een zelfstandige onderneming sprake is bij een geheel van georganiseerde middelen met een eigen identiteit, bestemd voor het ten uitvoer leggen van een al dan niet hoofdzakelijk economische activiteit, waarbij op een relatief vrije en onafhankelijke manier kan worden gehandeld.

Voorgaande moet in acht worden genomen bij beantwoording van de vraag of MediaMarkt Zaandam moet worden gezien als een zelfstandig onderdeel van de Holding. De Rechtbank oordeelt dat onvoldoende is komen vast te staan dat sprake is van een zelfstandige onderneming. Sterker, met hetgeen door MediaMarkt Zaandam in de procedure is aangevoerd is juist komen vast te staan dat sprake is van een zekere mate van verwevenheid. Zo is gebleken dat de Ondernemingsraad van de Holding om advies is gevraagd ten aanzien van het besluit de MediaMarkt Zaandam te sluiten, dat de Holding de huurder was van het bedrijfspand van MediaMarkt Zaandam, dat de salarisadministratie en boekhouding voor MediaMarkt Zaandam door de Holding werd gedaan en dat ook de overeenkomst met de Arbodienst in het kader van de re-integratie van (onder meer) de betreffende werknemer met de Holding was gesloten. Daaruit blijkt juist dat de Holding en de MediaMarkt Zaandam sterk met elkaar verweven waren. Voorgaande maakt dat naar het oordeel van de Rechtbank niet kan worden gesteld dat sprake is van een zelfstandige onderneming. Het opzegverbod bij ziekte is dan ook onverkort van toepassing en het UWV heeft terecht geen toestemming verleend om de arbeidsovereenkomst te beëindigen.

Zelfstandige onderneming bij reorganisatie

Niet alleen in geval van het ontslag van een arbeidsongeschikte werknemer is het relevant om vast te stellen of al dan niet sprake is van een zelfstandige onderneming of een zelfstandig bedrijfsonderdeel. Ook voor de vraag welke werknemers voor ontslag moeten worden voorgedragen in geval van een reorganisatie of ander bedrijfseconomisch ontslag, zal deze vraag een rol spelen. Immers, als geen sprake is van een zelfstandige onderneming zal over het gehele personeelsbestand van de organisatie moeten worden bezien welke werknemer voor ontslag in aanmerking komt. Bij een onderneming met meerdere vestigingen kan dit betekenen dat ook naar personeel werkzaam op andere locaties moet worden gekeken. Dit betekent dat eerst van alle uitzendkrachten en werknemers met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd afscheid moet worden genomen, ongeacht op welke locatie deze werknemers werkzaam zijn. Daarna zal het afspiegelingsbeginsel moeten worden toegepast op de werknemers van de verschillende locaties, waarbij de werknemers binnen verschillende leeftijdscategorieën met het kortste dienstverband als eerst voor ontslag in aanmerking komen – ongeacht de vraag of zij op de locatie werken waarop moet worden gereorganiseerd.

Schakel een arbeidsrechtadvocaat in

In geval van reorganisatie of (gedeeltelijke) bedrijfsbeëindiging zal steeds bijzondere aandacht moeten worden besteed aan de vraag of al dan niet sprake is van een zelfstandig bedrijfsonderdeel. Dit is niet enkel relevant voor positie van de arbeidsongeschikte werknemer. Ook voor de vraag met welke werknemers de arbeidsovereenkomst kan worden opgezegd, kan deze kwalificatie een belangrijke rol spelen. Het is raadzaam dit op voorhand in kaart te brengen. Heeft u vragen over afspiegeling of de positie van een arbeidsongeschikte werknemer in geval van een bedrijfseconomisch ontslag? Neem dan gerust contact op met één van onze advocaten van het team Arbeidsrecht.