Recht op vrije advocaatkeuze bij rechtsbijstandverzekering
Categorie: Algemene voorwaarden
In de uitspraak van het Hof van Justitie van 14 mei 2020 is er meer duidelijkheid verschaft over het recht van een verzekerde om zelf een advocaat te kiezen (vrije advocaatkeuze). In de praktijk heb ik vaker meegemaakt dat, hoewel een cliënte een bepaalde voorkeur voor een advocaat had, de rechtsbijstandverzekering daar geen gehoor aan gaf. Veel verzekeraars geven hun klanten niet de mogelijkheid om een advocaat te kiezen wanneer het bijvoorbeeld gaat om de fase voorafgaand aan de gerechtelijke procedure.
Rechtsbijstandverzekeringen willen dossiers liever in eigen handen houden en afwikkelen in plaats van het maken van advocaatkosten. Het is echter wel een essentieel element van de verzekeringsovereenkomst: het kiezen van een advocaat. Eerder is al geoordeeld dat een verzekerde bij een gerechtelijke procedure of een administratieve procedure zijn of haar advocaat mag kiezen en dat de rechtsbijstandverzekering de kosten betaalt. In deze recente uitspraak is die reikwijdte verruimd en wordt geoordeeld dat ook in de fase voorafgaand aan de gerechtelijke procedure de verzekerde de kans moet hebben om een advocaat te kiezen.
Rechtsbijstandverzekering en inschakelen advocaat
De richtlijn 2009/138 bepaalt dat in elke overeenkomst inzake rechtsbijstandverzekering uitdrukkelijk moet zijn bepaald dat, indien een advocaat of andere persoon wordt gevraagd de belangen van de verzekerde in een gerechtelijke procedure of administratieve procedure te verdedigen, te vertegenwoordigen of te behartigen, de verzekerde vrij is om deze advocaat of andere persoon te kiezen.
De prejudiciële vraag die in deze casus aan de orde werd gebracht, is hoe “gerechtelijke procedure” moet worden geïnterpreteerd, althans hoe ruim moet dat begrip worden geïnterpreteerd? Meer in het specifiek, heeft “een gerechtelijke procedure” ook betrekking op een procedure voor gerechtelijke of buitengerechtelijke bemiddeling waarbij een gerechtelijke instantie betrokken is of kan zijn, hetzij bij het inleiden van deze procedure, hetzij na afloop ervan.
Administratieve procedure en dekking rechtsbijstandverzekering
Voor het antwoord op deze vraag wordt onder meer gekeken naar wat de doelstelling van de regeling is, alsmede wat dan onder “administratieve procedure” wordt verstaan. In onder meer de uitspraak van 7 april 2016 is uitleg gegeven over wat er onder administratieve procedure moet worden verstaan. Het Hof heeft dat begrip ruim uitgelegd en voor recht verklaard dat dit begrip onder meer een procedure omvat die ertoe leidt dat een bestuursorgaan de werkgever vergunning verleent om de voor de rechtsbijstand verzekerde werknemer te ontslaan, alsook de fase van bezwaar bij een bestuursorgaan waarin dit orgaan een voor beroep in rechte vatbaar besluit geeft. Het begrip “procedure” omvat niet alleen de fase van het beroep voor een gerecht in eigenlijke zin, maar ook de fase die daaraan voorafgaat en tot een gerechtelijke fase kan leiden.
Kosten gerechtelijke procedure vergoed bij verzekering rechtsbijstand
Het zou daarom niet eenduidig zijn om het begrip “gerechtelijke procedure” niet zo ruim als “administratieve procedure” uit te leggen. Het Hof oordeelt dan ook dat er onderscheid moet worden gemaakt tussen de voorbereidingsfase en de besluitfase. Het Hof zegt dan ook dat elke fase die kan leiden tot een procedure bij een rechterlijke instantie, ook in de fase daaraan voorafgaand, onder het begrip “gerechtelijke procedure” moet vallen. Hierbij wordt ook in acht genomen dat het doel van de vrije advocaatkeuze (ex art. 201 richtlijn 2009/138) is dat de belangen van de verzekerde adequaat worden beschermd. Door het te beperkt uitleggen van deze begrippen zou het ertoe kunnen leiden dat er definitieve beslissingen/overeenkomsten worden gemaakt, terwijl de verzekerde geen kans heeft gehad om een advocaat naar keuze te nemen en ondertussen wel geconfronteerd wordt met een definitieve rechtspositie.
Een andere relevante overweging van het Hof is dat het Unierecht aanmoedigt om gebruik te maken van bemiddelingsprocedures en het daarom incoherent zou zijn indien het Unierecht het gebruik van dergelijke methoden zou aanmoedigen en tegelijkertijd de rechten zou beperken van justitiabelen die besluiten om een beroep te doen op deze methoden.
Mocht u een juridisch probleem of vraag hebben, aarzel dan niet om contact op te nemen met Blenheim.