29 september 2022

Statuten versus aandeelhoudersovereenkomst: welke bepalingen prevaleren?

Categorie: Bedrijfsovername

Bij het oprichten van een NV of een BV is het verplicht om statuten op te nemen in de oprichtingsakte. De opgestelde statuten worden ook wel eens omschreven als ‘de basisregels’ of ‘de grondwet’ van de vennootschap. De vaak algemeen omschreven statuten worden veelvuldig aangevuld door middel van verschillende typen overeenkomsten met aanvullende bepalingen. Men denke hierbij aan aandeelhoudersovereenkomsten of samenwerkingsovereenkomsten. In dergelijke overeenkomsten worden de onderlinge verhoudingen en afspraken tussen aandeelhouders op een flexibele wijze vastgelegd.

In tegenstelling tot de statuten, is de aandeelhoudersovereenkomst in beginsel niet openbaar en bestaat bij het opstellen van de overeenkomst contractsvrijheid. Daarnaast is de inhoud ervan makkelijker te wijzigen. Het komt veelvuldig voor dat in de statuten en de aandeelhoudersovereenkomst bepalingen worden opgenomen die in strijd met elkaar zijn. Hoe wordt daar in het recht mee omgegaan?

Contractsvrijheid

De gedachte dat de statuten te allen tijde prevaleren, vindt zijn grondslag in het feit dat het vennootschapsrecht dwingend van aard is. Hieruit volgt dat slechts via de statuten mag worden afgeweken van de wet (art. 2:25 BW). In beginsel wordt dus aangenomen dat bij strijdige bepalingen de bepalingen uit de aandeelhoudersovereenkomst niet gelden.

In het Ramsley-arrest is echter bepaald dat in de aandeelhoudersovereenkomst mag worden afgesproken dat bepalingen uit de overeenkomst voorrang hebben op bepalingen uit de statuten, én zelfs op dwingendrechtelijke wettelijke bepalingen. Indien het belang van de vennootschap, afgezet tegen het aandeelhoudersbelang, hierdoor in onaanvaardbare mate wordt geschaad prevaleren alsnog de statuten.

De toepasselijke uitlegmaatstaf

In de praktijk blijkt het niet altijd duidelijk te zijn wat er precies afgesproken is in de aandeelhoudersovereenkomst. Sterker nog, het blijkt voor toepassing van de aandeelhoudersovereenkomst bóven de statuten niet eens altijd nodig om een voorrangsbepaling hierover op te nemen. Of de overeenkomst in een dergelijke situatie voorrang krijgt op de statuten, hangt af van hoe de overeenkomst uitgelegd moet worden.

Statuten worden veelal in de eerste plaats objectief uitgelegd, dat wil zeggen dat het meeste gewicht bij de uitleg van statutaire bepalingen toekomt aan de bewoordingen en structuur van die bepalingen, geplaatst binnen de context van de gehele tekst van de statuten en de relevante formuleringen in de wet.

Bij de uitleg van een aandeelhoudersovereenkomst kan echter meer belang worden gehecht aan de bedoelingen van partijen en de verwachtingen die daarbij over en weer van elkaar kenbaar waren. Dit is het gevolg van de contractsvrijheid. Deze zogenaamde Haviltex-norm veronderstelt een meer subjectieve uitleg. Door te ‘haviltexen’ kan, ondanks het ontbreken van een voorrangsbepaling, alsnog de bepaling uit de aandeelhoudersovereenkomst prevaleren.

De kracht van de aandeelhoudersovereenkomst

De kracht van de aandeelhoudersovereenkomst is dat de daarin opgenomen bepalingen doorgaans alleen gewijzigd kunnen worden door alle partijen die betrokken zijn bij de overeenkomst. Zodoende is voor wijziging een 100% instemming vereist. Het feit dat aandeelhouders de onverplichte aandeelhoudersovereenkomst slechts kunnen wijzigen met 100% instemming, benadrukt het belang dat men hecht aan de bepalingen in de overeenkomst.

Ter vergelijk, een besluit tot wijziging van de statuten van een NV of BV wordt genomen door de algemene vergadering van aandeelhouders. Voor zover de statuten geen grotere meerderheid voorschrijven, kan het besluit tot statutenwijziging worden genomen met volstrekte meerderheid (de helft +1).

Als gevolg van deze wijzigingskloof komt het regelmatig voor dat in de aandeelhoudersovereenkomst wordt vastgelegd dat aandeelhouders gehouden zijn bepalingen uit de statuten aan te passen indien deze niet langer in lijn zijn met de overeenkomst. De bepalingen uit de statuten wijken in dit geval voor de bepalingen uit de aandeelhoudersovereenkomst.

Blenheim helpt u graag

Bent u bestuurder of aandeelhouders en heeft u vragen met betrekking tot bovenstaande informatie? Neem dan gerust contact op met de advocaten van het Corporate Team van Blenheim. Onze advocaten zijn zeer ervaren in het adviseren van bestuurders en aandeelhouders. Wij helpen u graag!