Top 5 schaarse vergunningen

Voor ondernemers is van belang te zien wanneer er sprake is van schaarse vergunningen. Dan gelden er striktere regels als transparantie en gelijke behandeling bij de verdeling van deze vergunningen. Er worden regelmatig fouten gemaakt bij verdeling van schaarse vergunningen, dus ook controle achteraf door een advocaat van de uitvoering van de verdelingsprocedure is zinvol. Een schaarse vergunning vereist een transparante procedure waarbij potentiële gegadigden gelijke kansen krijgen om mee te dingen naar de vergunning. Dit betekent dat de overheid “op een naar buiten toe kenbare wijze” bekend moet maken dat een schaarse vergunning beschikbaar is en binnen welke periode aanvragen voor die vergunning kunnen worden ingediend.

Ook moet de verdelingsprocedure tijdig vooraf bekend worden gemaakt en moet duidelijk zijn welke eisen aan de aanvragen zullen worden gesteld. Voor sommige vergunningen kiest de overheid er bewust voor slechts een beperkt aantal vergunningen te verstrekken. Bijvoorbeeld voor de Lotto en de Toto, een beperkt aantal casino’s, coffeeshops, rondvaartboten, strandpaviljoens, e.d. Ook de standplaats voor een viskraam is in aantal beperkt en niet te vergeten parkeervergunningen.

1 | Vergunning Kansspelen (Lotto, Toto, casino’s e.d)

Er is een aantal kansspelen waarvoor slechts aan één partij een vergunning kan worden verleend. Hiervoor gelden vooralsnog wettelijke monopolies. Het gaat hierbij om de vergunning van:

• de Staatsloterij
• het organiseren van lotto’s verleend aan De Lotto
• sportweddenschappen; vergunning verleend aan Toto
• vergunning verleend aan Sportech Racing B.V., gokken op uitslag van harddraverijen en paardenrennen te wedden, met dien verstande dat het totaal van de inleg, behoudens bij of krachtens de wet toegestane aftrek, verdeeld zal worden onder degenen die op de winnaar of op een der prijswinnaars hebben gewed)
• Instantloterij (verleend aan De Lotto)
• de casino’s; Holland Casino (wetgeving tot privatisering moet nog goedgekeurd worden).

Dit wettelijk monopolie is omstreden en er wordt dan ook stevig over geprocedeerd. Vooral buitenlandse gokbedrijven hebben een advocaat in de arm genomen om de vergunning verdeling aan te vechten. Voor niet-incidentele goededoelenloterijen zoals de PostcodeLoterij geldt wel een open stelsel: er is geen beperking aan het aantal vergunningen. De Wet op de kansspelen schrijft voor in artikel 3 dat een vergunning kan worden aangevraagd voor een loterij waarvan de opbrengst ‘enig algemeen belang’ dient. Onder algemeen belang wordt onder andere verstaan: sport, maatschappelijk welzijn, cultuur, gezondheidszorg of ontwikkelingswerk.

De afdracht van de opbrengst moet minimaal 50 procent van de verkoop van de loten bedragen. Van deze afdracht moet ten minste 80 procent naar goede doelen met een Anbi-status. Online gokken bijvoorbeeld sportsbetting wordt hiermee vanaf midden 2020 voor Nederland gereguleerd, waardoor het niet langer illegaal is. Onder strikte voorwaarden worden vanaf medio 2020 vergunningen verleend en online kansspelen in goede banen geleid.

2 | Vergunning evenementen (festivals, vechtsportgala’s, e.d.)

Een branche die in korte tijd lucratief is geworden is de organisatie van evenementen, zoals festivals. In 2017 waren er meer dan 1000 muziekfestivals. Bevrijdingspop, Thunderdome, Pinkpop, Lowlands, Mysteryland en nog talloze andere festivals zijn niet meer weg te denken uit het entertainment aanbod. Dat betekent dat de concurrentie groot is en af en toe gaat er ook een organisatie failliet. Vergunning voor een festival of evenement is vaak schaars. Schaarste ontstaat door beperkt aan locaties en beperking in de frequenties van evenementen door middel van beleid van gemeenten. Op de evenementenkalender is slecht beperkt ruimte. Voor een festival is altijd een evenementenvergunning nodig, maar soms meerdere vergunningen nodig zoals een milieuvergunning in verband met geluidsoverlast. Het ontbreken van een algemeen kader met regels is lastig voor ondernemers. Gemeenten hebben hun eigen richtlijnen voor brandveiligheid, constructies, beveiliging, sanitair, EHBO e.d.. Een gemeente is niet verplicht een vergunning te verlenen als u in een lokaal park een popconcert wilt organiseren voor 2000 toeschouwers. De gemeente hoeft niet zomaar openbare ruimte voor ieder initiatief ter beschikking te stellen. Kleine buitenevenementen tot 100 bezoekers zal vaak geen probleem zijn. Doorgaans heeft een gemeente evenementenbeleid en een evenementenkalender waar een evenement ingepast kan worden. Door het evenementenbeleid is het aantal beschikbare vergunningen, zeker op bepaald feestdagen en op bepaalde locaties (denk aan het Museumplein in Amsterdam) beperkt en daarom is dan sprake van een schaarse vergunning. Voor de plaatsing op een evenementenkalender dient tijdig een aanvraag ingediend te worden.

3 | Vastgoedprojecten en projectontwikkeling: omgevingsvergunning

Vergunning voor een lucratief bouwproject vraagt uithoudingsvermogen. Dat vaak het spel van projectontwikkelaars. Het verwerven van de grond is belangrijk want anders ben je aangewezen op uitgifte of verkoop van grond door de overheid en dan is sprake van een schaarse vergunning. Ook kan de overheid zelf een plan hebben en vaak zal dan sprake zijn van een aanbestedingsplichtig werk waarvoor een aanbestedingsprocedure gevolgd moet worden. Als de overheid de grond in handen heeft en zelf geen concreet plannen heeft dan kan een ontwikkelaar proberen met een plan de gemeente te verleiden de grond aan hem te verkopen of in erfpacht uit te geven. In die situatie heeft de overheid twee petten op, namelijk die van grondbezitter en vergunningverlener.

Een vergunning voor het bouwproject en een wijziging van een bestemmingsplan dient volgens de wettelijke procedures te geschieden. Voor verkoop van grond of uitgeven in erfpacht is het juridisch kader beperkter. De overheid treedt hier op in een privaatrechtelijke hoedanigheid maar is nog steeds een overheidsinstantie. Dat betekent bijvoorbeeld dat de grond niet voor een onrealistisch laag bedrag verkocht of verpacht kan worden want dat zou ongeoorloofde staatsteun zijn. Succes voor een vastgoedproject is, los van de beschikbaarheid van de grond, afhankelijk van de medewerking van de overheid als vergunningverlener. Zeker bij projecten die politiek “gevoelig” liggen kan een vergunning geweigerd worden en moet de rechter eraan te passen komen om vast te stellen of de weigeringsgrond(en) voor een vergunning wel terecht is.

4 | Vergunning coffeeshops

Gemeenten mogen zelf bepalen of ze een of meer coffeeshops toestaan in hun gemeente. Er zijn gemeente waar geen coffeeshops worden toegestaan (nulbeleid). In grotere gemeente is het aantal doorgaans beperkt, en de afgelopen jaren neemt het aantal coffeeshops zelfs af. Een gemeente hoeft geen coffeeshop toe te staan en kan kiezen voor een nulbeleid, of een maximumbeleid of uitsterfbeleid. De coffeeshop dient zich te houden aan de gedoogcriteria waarin de eis dat er maximaal 500 gr cannabis in de coffeeshop mag zijn (wel mag er telkens aangevuld worden tot die hoeveelheid). Daar zijn ondernemers in gedoken en dat is een goede investering gebleken.

Het goed exploiteren van een coffeeshop is lucratief. De exploitant van een coffeeshop loopt een stevig risico. Alleen in de coffeeshop is de maximale handelsvoorraad van 500 gram gedoogd. Alle voorraad die zich buiten de coffeeshop is nog steeds strafbaar. De kweek, productie en het vervoer van de cannabis is niet geregeld in het gedoogbeleid. Dat betekent dat de exploitant telkens (tijdelijke) strafbare feiten moet plegen om zijn handelswaar in de coffeeshop te krijgen. Dat wordt de “achterdeurproblematiek” van het gedoogbeleid genoemd. Buiten de coffeeshop kan de voorraad die bestemd is in beslag genomen worden en dat gebeurt ook regelmatig. De strafrechters in Nederland hebben ingezien dat dit hypocriet is en daarom wordt voor zogenaamde achterdeurfeiten geen straf meer opgelegd.

Vrijwel geen enkele gemeente heeft een procedure voor het verdelen van vergunning voor coffeeshops die voldoet aan de thans geldende normen ingevolge de Dienstenrichtlijn en bestuursrechtspraak. In alle gemeente zal door middel van een overgangsperiode een transparante procedure geïntroduceerd moeten gaan worden om mededinging te creëren bij het verlenen van vergunningen als er sprake is van een maximumbeleid. Voor bestaande coffeeshop exploitanten hoeft dat geen probleem te zijn. Meer over dit onderwerp is te lezen in het boek De strijd om schaarse vergunningen dat je hier kunt bestellen.

5 | Vergunning openbare ruimte (parkeervergunning, standplaatsvergunning, e.d.)

De openbare ruimte in Nederland is per definitie beperkt. Daarom is het passen en meten om parkeren mogelijk te maken en een standplaats te bieden voor een haringkar of foodtruck. Maar ook aan de kust zijn locaties voor strandpaviljoens om allerlei reden beperkt. De bevoegde overheidsinstanties mogen vergunning verlenen en stellen daarvoor beleid op: parkeerbeleid; beleid standplaatsen, strandnota’s, e.d. In de uitspraak van de Raad van State van 2 november 2016 (ECLI:NL:RVS:2016:2927) inzake een speelautomatenhal in Vlaardingen is bepaald welke regels er gelden in geval sprake is van een schaarse vergunning. Uit die uitspraak volgt dat de rechtsnorm geldt die ertoe strekt dat bij de verdeling van schaarse vergunningen door het bestuur op enigerlei wijze aan (potentiële) gegadigden ruimte moet worden geboden om naar de beschikbare vergunning(en) mee te dingen. Deze rechtsnorm is gebaseerd op het gelijkheidsbeginsel dat in deze context strekt tot het bieden van gelijke kansen. Om gelijke kansen te realiseren moet de vergunninginstantie een passende mate van openbaarheid verzekeren met betrekking tot de beschikbaarheid van de schaarse vergunning, de verdelingsprocedure, het aanvraagtijdvak en de toe te passen criteria. Het bestuur moet hierover tijdig voorafgaand aan de start van de aanvraagprocedure duidelijkheid scheppen, door informatie over deze aspecten bekend te maken via een zodanig medium dat potentiële gegadigden daarvan kennis kunnen nemen. Ook mag de schaarse vergunning slechts van beperkte duur zijn.

Dienstenrichtlijn en vergunningen

Specifiek voor de vergunning voor diensten (horeca, evenementen, gokactiviteiten, e.d.) is vanuit de EU een richtlijn opgesteld: de Dienstenrichtlijn. Daarom mogen sinds 2010 alleen eisen en vergunningstelsels voor diensten worden gehanteerd die gerechtvaardigd kunnen worden op grond van dwingende redenen van algemeen belang en die noodzakelijk en redelijk zijn. Daarnaast moeten procedures en regels eenvoudiger worden volgens de Richtlijn. Die richtlijn is in Nederland overgenomen in de Dienstenwet. Veel vergunningprocedures voor diensten voldoen nog niet aan de criteria van de Dienstenwet. Om die reden ging bijvoorbeeld het vergunningstelsel van de gemeente Amsterdam voor rondvaartboten onderuit bij de rechter. Check voor het verdelen van vergunningen ook: loting schaarse vergunningen.