2 april 2012

Verdeling schaarse vergunning of ontheffing; update advocaat bestuursrecht

Categorie: Bestuursrecht

In het bestuursrecht is soms niet voor iedereen een vergunning of ontheffing voor handen. Schaarse vergunningen betreft het dan. De Winkeltijdenwet met de ontheffing voor koopzondag is zo’n voorbeeld. Onze advocaat bestuursrecht geeft een toelichting.

In twee recente uitspraken bij het College van Beroep voor het Bedrijfsleven gaat om de verdeling van ontheffingen. De supermarkten in kwestie stapten naar hun advocaat. Met name supermarkten hebben een groot (economisch) belang bij ontheffingen in het kader van de Winkeltijdenwet. De gemeentelijke winkeltijdenverordening geeft immers de mogelijkheid om op zondag open te zijn. De verordening kan door de gemeenteraad aangepast worden.

Ontheffing supermarkt bij meerdere aanvragen

Enige jaren terug werden gemeentes overrompeld door supermarkten die ineens ontheffingen gingen aanvragen. Gebleken was dat zij namelijk gebruik konden maken van de zogenaamde “avondwinkelbepaling”. Aangezien de gemeentes daar toen niet op voorbereid waren, werd het beginsel gehuldigd: wie het eerst komt, die het eerst maalt. Daar waren concurrerende supermarkten echter niet blij mee. Als advocaat hebben wij menig bezwaarschrift ingediend tegen die ontheffingen aan de concurrent. Degene die geen ontheffing kregen vonden dat sprake was van oneerlijke concurrentie.

Ontheffing of vergunning volgens eerlijke procedure aanvraag ontheffing

Om die reden zijn gemeentes hun beleid gaan herzien en hebben een aantal gemeentes inmiddels het roulatiesysteem of een systeem van loting geïntroduceerd voor ontheffingen. Daarbij heeft de gemeente de vrijheid om de supermarkt die wel al een ontheffing heeft gehad bij de eerste loting uit te sluiten. Ook dat stuit weer op verzet. Bijvoorbeeld de C1000 werd in Eindhoven uitgesloten van de eerste ronde van het nieuwe lotingssysteem. Dat blijkt uit de uitspraak van 3 oktober 2011 (voorzieningenrechter College van Beroep voor het bedrijfsleven; LJN: BT6359). Voorheen gold ook in Eindhoven dat aanvragen werden ingewilligd in volgorde van binnenkomst. De gemeente heeft echter per 1 oktober 2011 een beleid ingesteld waarin is bepaald dat de beschikbare ontheffingen via loting verdeeld zullen worden. De aanvragen van de betreffende supermarkten (die derhalve al eerder een ontheffing hadden gehad) werden derhalve afgewezen. De gemeente zei daarbij dat die winkels uitgesloten waren van de eerste loting.

De voorzieningenrechter bepaalt daarover:

Niettemin moet worden vastgesteld dat verweerders de hoofdlijnen van dit beleid – te weten loting, met uitsluiting van de houders van ontheffingen in het voorafgaande jaar – reeds hebben vermeld in het besluit, waarbij zij de ontheffing hebben geweigerd.”

Naar het voorlopige oordeel van de voorzieningenrechter stond het verweerders vrij om de besluiten in overeenstemming te nemen met dat beleid, ook al was dat beleid op het moment van de weigeringen nog niet vastgesteld in een besluit. De gemeente anticipeerde bij de weigering van de aanvragen dus op het nieuwe beleid.

Verdeling ontheffing(en) door gemeente bij meerdere aanvragen

Dezelfde situatie deed zich voor bij de gemeente Doetinchem. Ook deze gemeente werd noodzakelijk geacht om een beleid te ontwikkelen met ingang van 1 januari 2011 om te komen tot een zo rechtvaardig en evenwichtig mogelijke verdeling van de ontheffing in het kader van de Winkeltijdenwet. Bij het tot stand komen van dat beleid is het oude vertrekpunt “wie het eerst komt, die het eerst maalt” verlaten. Ook deze zaak kwam voor de rechter (College van Beroep voor het Bedrijfsleven, 28 februari 2012, LJN BV 7097). De rechter overwoog:

In het licht hiervan kan naar het oordeel van het College niet worden gezegd dat de keuze van verweerders om niet vooruit te willen lopen op het nieuwe beleid per 1 januari 2011 en in afwachting daarvan geen ontheffing aan appellanten te verlenen voor de hier in het geding zijnde periode op basis van even genoemd principe, als onredelijk of in strijd met het rechtszekerheids- en zorgvuldigheidsbeginsel moet worden geoordeeld.”

Daarbij acht de rechter ook van belang dat overleg heeft plaatsgevonden tussen de gemeente en alle supermarktondernemers, waar ook ter sprake is gekomen dat degenen die een ontheffing hebben gehad in eerste instantie niet in aanmerking komen voor verlenging van de ontheffing en dat zij als laatste mee loten of rouleren.

Vergunning winkeltijden gewijzigd

Inmiddels in de Winkeltijdenwet gewijzigd en is de mogelijkheid van zondagopening verruimd. Wel kan dit per gemeente verschillen; dat hangt af van de lokale Winkeltijdenverordening.