9 januari 2022

Loting schaarse vergunningen

Categorie: Aanbestedingsrecht, Schaarse vergunningen

Bij schaarse vergunningen is een advocaat soms nodig. Dat komt omdat de verdeling van vergunning wel eens te wensen overlaat. Zo kan een loting van schaarse vergunningen bepalen wie voor een vergunning in aanmerking komt. De loting van de vergunning dient wel volgens een eerlijke en duidelijk procedure te gebeuren. Een vergunningstelsel moet zijn ingevoerd om een dwingende reden van algemeen belang. Uit de rechtspraak blijkt dat de Dienstenrichtlijn aan vrijwel alle schaarse vergunningen voor diensten eisen stelt, waaronder de eis dat deze vergunningen niet voor onbepaalde tijd mogen worden verleend. Lees hier meer over het boek van Mark van Weeren over schaarse vergunningen

Beperking van het aantal vergunningen door de overheid

Er moet een dringende reden van algemeen belang zijn om het aantal vergunningen tot een of enkele vergunningen te beperken. Die beperking is vaak het onderwerp van rechtszaken voor de vergunningsadvocaat. Gedupeerde aanvragers accepteren vaak niet hetgeen als dingend reden wordt aangedragen om het aantal vergunning te bepreken. Geen dringende reden van algemeen belang was de beperking van de vergunningen voor rondvaartboten van een bepaalde lengte in Amsterdam (Raad van State, 7 juni 2017, ECLI:NL:RVS:2017:1520). Wel een dringende reden is beperking vergunningen voor kansspelen teneinde (kans op) verslaving te beteugelen, het beschermen van de consument en het tegengaan van criminaliteit en illegaliteit. Indien de verdeelprocedure voor de vergunning tijdig en adequaat bekend is gemaakt, gelden bij de toepassing ervan de navolgende eisen.

Procedure voor verdeling van een schaarse vergunning

1) De overheid moet de verdelingscriteria voor schaarse vergunningen gelijkelijk toepassen op alle aanvragen en mag daarvan in het individuele geval niet afwijken. Ook niet als deze criteria zijn geformuleerd in een beleidsregel voor verdeling van vergunningen. Deze eis vloeit voort uit het formele gelijkheidsbeginsel.

2) Ook zal bij verdeling van vergunningen de keuze voor een bepaalde verdelingsprocedure tijdig bekend heeft gemaakt, is het overstappen op een andere verdelingsprocedure tijdens de aanvraagprocedure niet meer mogelijk. Ook deze eis vloeit voort uit het formele gelijkheidsbeginsel.

3) De vergunningverlener kan schaarse vergunningen in beginsel niet voor onbepaalde tijd verlenen. Deze eis vloeit voort uit het materiële gelijkheidsbeginsel en voorkomt dat de ‘uitverkoren’ vergunninghouder onevenredig wordt bevoordeeld. Bij schaarse vergunningen voor een economische activiteit zijn afwijkingen van deze eis niet goed denkbaar. Bij andere schaarse vergunningen kan onder omstandigheden afwijking hiervan worden gerechtvaardigd door het beginsel van rechtszekerheid.

4) Beperking van reële mededingingskansen voor aanvragers van een vergunning bij de verdeling van schaarse vergunningen is alleen mogelijk indien dat in voldoende mate wordt gerechtvaardigd door een dringende reden van algemeen belang als bedoeld in artikel 4 van de Dienstenrichtlijn. Ook hier kan een advocaat advies geven omdat er rechtspraak van het Europese Hof is over deze wijze van beperking van vergunningen.

Verlening vergunning door volgorde van binnenkomst

Het criterium ‘volgorde van binnenkomst’ past bij een onverschilligheid van de gemeente ten aanzien van (de kwaliteit van) de uit te voeren activiteit, zolang maar aan de wettelijke voorwaarden ter bescherming van enig algemeen belang wordt voldaan. Als verdelingsmechanisme past deze daarom goed bij een vergunningstelsel waarin de overheid ook neutraal staat tegen de uit te voeren activiteit zelf, en zich daarmee slechts bemoeit ter bescherming van een specifiek algemeen belang. Wie het eerst komt, wie het eerst maalt, wordt pas een verdelingsmechanisme als de stap wordt gemaakt van het één-voor-één behandelen, naar een afhandeling waarbij de volgorde van binnenkomst een selectiecriterium is voor de verdeling van vergunningen over alle (potentiële) aanvragen die gelijk en onpartijdig behandeld worden. Iemand die al vergunninghouder is mag niet worden bevoordeeld, daarom moet de geldigheidsduur beperkt worden. In het geval van een vergunning voor diensten is op die beperkte geldigheidsduur geen uitzondering mogelijk.

Loting om een tijdelijke vergunning

De hiervoor beschreven verdeling naar volgorde van binnenkomst of verdeling door de vergelijkende toets is de belangrijkste keuze om te maken. Deze keuze hangt onder meer af van het belang dat de gemeente stelt in de kwaliteit van de activiteit. Loting is een verdelingsmechanisme naar een willekeurig geselecteerd lotnummer en staat onverschillig ten opzichte van de gegadigde en hun aanvragen, zolang aan de wettelijke voorwaarden voor rechtmatige verlening is voldaan. Anders dan de verdeling naar volgorde van binnenkomst is loting alleen mogelijk onder aanvragen, die gedurende een vooraf bepaald tijdvak zijn ontvangen. Loting kan een subsidiair verdelingsmechanisme zijn, als aanvragen die verdeeld moeten worden na een vergelijkende toets niet tot een beslissende uitkomst leiden.

Verlenen vergunning door een vergelijkende toets

Het is ook mogelijk om de schaarste te benutten en een competitie te regelen voor mededinging door gegadigden. Dit is de vergelijkende toets, zoals die ook toepassing krijgt bij openbare aanbesteding van overheidsopdrachten. Dit verdelingsmechanisme vereist in beginsel regeling in de verordening of de wet. Met alleen een verleningsbevoegdheid en inhoudelijke weigeringsgrond kan namelijk niet worden volstaan, zoals in veel verordeningen het geval is. Alle partijen die “het niet zijn geworden” moeten geweigerd kunnen worden. Uitdrukkelijk niet omdat die partijen kwalificeren voor een weigeringsgrond in het algemeen belang van de verordening, maar omdat ze niet zo gunstig waren als een ander. In veel verordeningen wordt (nog) niet voorzien in die weigeringsgrond.

Vergelijking van aanvragers van een vergunning

Bij een vergelijkende toets stelt de gemeente wel rechtstreeks een algemeen belang in de te verrichten activiteit. Met de vergelijkende toets trekt de gemeente een vergelijkend oordeel over de meest gunstige aanvraag naar zich toe, in het licht van de daarvoor gekozen en vooraf bekendgemaakte selectiecriteria. Dat past veeleer bij de klassieke concessie, waarbij de gemeente het algemeen belang in de uit te voeren activiteit zelf erkent en deze daarom ook wenselijk acht. Zoals bij goedkeuring van de exploitatie van schaarse natuurlijke hulpbronnen in het algemeen belang.

Wachtlijst bij aanvraagprocedure schaarse vergunning

Ongeacht het verdelingsmechanisme, kan men werken met een wachtlijst. De juridische vormgeving van de wachtlijst kan verschillen, maar vereist waarschijnlijk regeling in de verordening. Er zijn drie varianten denkbaar voor een wachtlijst voor vergunningen:

  • Een aanvraag wordt aangehouden tot er een nieuwe vergunning beschikbaar komt (bijvoorbeeld door het einde van de geldigheidsduur van een verleende vergunning), of
  • Een vergunning wordt verleend maar onder opschortende voorwaarde van de beschikbaarheid binnen een bepaalde periode, of
  • De wachtlijst van aanvragers kan werken als ‘reservelijst’ om eventueel onbenutte looptijd van al verstrekte vergunningen te gebruiken of als manier om – op volgorde van binnenkomst – een rollend stelsel van aanvragen en verlening te accommoderen. Belangrijk aandachtspunt bij dergelijke mechanismen is de geldigheidsduur van de vergunningen, omdat deze niet onbeperkt mag zijn Ook mogen huidige vergunninghouders niet bevoordeeld worden ten opzichte van anderen.

Bezwaar maken tegen weigering van een vergunning

  • Als de aangevraagde vergunning wordt geweigerd kan de aanvrager bezwaar maken tegen het besluit tot weigering van de vergunning. Een vergunning advocaat zal kunnen vaststellen van de kansen zijn in een bezwaarprocedure tegen het besluit tot weigering van de vergunning.

Vraag vrijblijvend advies aan Blenheim over kwesties met vergunningen, zoals de verdeling van een schaarse vergunning.