Het is inmiddels bijna 95 jaar geleden toen Walt Disney en Ub Iwerks de zwart-witte versie van Mickey Mouse de wereld in tekenden. Samen met zijn vriendin Minnie werden de figuren in 1928 bekend door hun rol in de cartoon Steamboot Willie. Dit jaar viert de cartoon officieel haar 95everjaardag, wat betekent dat daarop gevestigde copyright per 1 januari 2024 is komen te vervallen. Dit lijkt niet alleen voor Disney een angstaanjagend idee te zijn, maar ook voor de acteurs in de nieuwe horrorfilm Mickey’s Mouse Trap. In de trailer die op 1 januari werd gereleased jaagt een persoon, verborgen onder een Mickey-masker, een aantal jongeren in een speelhal op.
Mickey en Minnie uit Steamboat Willie zijn de eerste Disneykarakters waarvan het copyright is vervallen. Andere karakters zoals Donald Duck, Disney’s Sneeuwwitje en nieuwere versies van Mickey zullen de aankomede jaren ook het publieke domein betreden. Wat houdt dit in voor de rechten rondom de Disneyfiguren?
Copyright en het auteursrecht
Copyright en het auteursrecht worden vaak als vertalingen van elkaar gebruikt, wat ook correct is. Het is wel belangrijk om te beseffen dat de rechtssystemen rondom het auteursrecht verschillen per land. Zo ontstaat het Nederlandse auteursrecht van rechtswege en moet Amerikaans copyright worden aangevraagd. Ook het copyright op Steamboat Willie is destijds door Disney aangevraagd. Daarnaast is er een verschil in de termijnen die gelden: in de Verenigde Staten geldt bij creaties die vóór 1978 zijn gemaakt een termijn van 95 jaar. Voor werken van ná 1978 geldt een termijn van 75 jaar die ingaat na het overlijden van de auteur, net zoals in Nederland. Omdat de Disneyfiguren onder het Amerikaanse Copyright vallen, zijn deze termijnen ook op hen van toepassing. Totdat het copyright verloopt heeft een rechthebbende de rechten op een werk. In het geval van Steamboat Willie zijn dit de verhaallijn en het design, inclusief de figuurtjes. Doordat begin dit jaar het copyright is komen te vervallen, mogen anderen deze versie van Mickey echter ook gebruiken. Steamboat Willie mag zonder de toestemming van Disney worden verkocht en liefhebbers mogen alternatieve verhalen voor deze versie van Mickey maken.
Winnie de Poeh ging Mickey al voor
Winnie de Poeh van de schrijver A. A. Milne was ook met het copyright beschermd. In 1961 kocht Disney de auteursrechten van de strip over. De originele versie van Winnie de Poeh betrad vorig jaar het publieke domein, aangezien deze versie in 2022 95 jaar oud werd. Door het vervallen van de rechten werd het mogelijk om de in 2023 uitgekomen horror-versie van het beertje te maken. Disney’s versie van Winnie de Poeh is echter nog wel beschermd. Hierdoor blijft het onmogelijk om deze wolligere versie met een rood shirt te gebruiken. Dit geldt ook voor Sneeuwwitje: hoewel het originele sprookje door iedereen gebruikt mag worden, is de specifieke verhaallijn en vormgeving van Disney 95 jaar lang beschermd. Deze versie zal naar alle waarschijnlijkheid zo’n 10 jaar later het publieke domein betreden. Ook de nieuwere versies van Mickey blijven de komende tijd beschermd. Elke keer dat Disney een vernieuwde versie van de muis maakte is er een nieuwe termijn gaan lopen voor die versie.
Het merkenrecht en het gebruik van Mickey
Ondanks dat copyright kan komen te vervallen kan Disney het merkenrecht op bepaalde werken wel behouden, zolang ze aan de vereisten voldoen. Dit betekent dat Mickey niet op zo’n manier mag worden gebruikt dat het lijkt alsof een product van Disney afkomstig is. Het doel van het merkenrecht is namelijk om verwarring bij consumenten te voorkomen. Wanneer mensen zullen proberen om producten te verhandelen waar de oude Mickey op staat, dan kan dit in strijd zijn met het merkenrecht van Disney. Deze claim van Disney is versterkt door het gebruik van Steamboat Willie voorafgaand aan sommige films. Hierdoor worden het bedrijf en het figuurtje nog meer met elkaar geassocieerd.
Disney houdt controle en groot deel van de rechten
De eerste versie van Mickey Mouse is zijn voorganger Winnie de Poeh naar het publieke domein gevolgd. Dit betekent echter niet dat Disney de volledige grip op het muisje kwijtraakt. Alle latere Mickey’s die door het bedrijf zijn ontwikkeld blijven in handen van het Disneyconcern. Daarnaast valt er via hun merkenrecht nog veel bescherming over de eerste Mickey uit Steamboat Willie uit te oefenen. Vanaf 1 januari 2024 is het wel mogelijk geworden om het figuurtje te gebruiken, indien het geheel los staat van de copyrights en de merkenrechten die nog wel in handen zijn van Disney. Dit brengt nieuwe mogelijkheden met zich mee, maar kan ook tot juridische spanningen leiden. De eerste kans is gelijk op 1 januari 2024 gepakt. Het blijft afwachten om te zien wat dit nieuwe jaar deze oude Mickey nog meer zal brengen.
Wilt u meer informatie over het merkenrecht? Neem dan contact op met Blenheim. Wij helpen u graag.