Procedure voor nadeelcompensatie: schadevergoeding vorderen van de overheid
Categorie: Aansprakelijkheidsrecht, Bestuursrecht, Procedure Raad van State
Er bestaat recht op schadevergoeding in geval van onrechtmatige besluiten. Dat wordt wel nadeelcompensatie genoemd. Per 1 januari 2024 wordt de term planschade niet meer gebruikt. Die regeling regelt ook schadevergoeding die de overheid moet betalen door rechtmatig handelen, bijvoorbeeld bij de aanleg van een rijksweg, een brug of andere infrastructuur. De basisregeling voor nadeelcompensatie staat in titel 4.5 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). In titel 4.5 Awb staan de grondslagen, inhoudelijke eisen en procedurele bepalingen over toekenning van nadeelcompensatie. De regels over nadeelcompensatie in afdeling 15.1 van de Omgevingswet zijn een aanvulling op deze algemene regeling uit de Awb. De regels over nadeelcompensatie in de Omgevingswet hebben voorrang op de regels in de Awb.
Procedure om schadevergoeding (nadeelcompensatie) te vorderen
Als een verzoek om schadevergoeding (nadeelcompensatie) wordt afgewezen kan er bezwaar gemaakt worden. Na een negatieve beslissing op bezwaar kan bij de bestuursrechter beroep aangetekend worden. Een benadeelde kan naar de bestuursrechter stappen voor schade tot EUR 25.000 die is ontstaan door bijvoorbeeld (niet-) appellabele besluiten, feitelijk handelen en beleidsregels. Voor hogere schadebedragen is een procedure bij de civiel rechter nodig. Op grond van dit evenredigheidsbeginsel dient schade, veroorzaakt door rechtmatig overheidshandelen, worden vergoed. De nieuwe wet voor nadeelcompensatie vervangt ander bestaande regelingen waarin schadevergoeding door de overheid nu is geregeld. Lees ook: schadevergoeding overheid
Recht op schadevergoeding van de overheid in Algemene Wet Bestuursrecht
De belangrijkste bepaling voor nadeelcompensatie wordt dan wordt artikel 4:126 lid 1 Algemene wet bestuursrecht (Awb):
‘Indien een bestuursorgaan in de rechtmatige uitoefening van zijn publiekrechtelijke bevoegdheid of taak schade veroorzaakt die uitgaat boven het normale maatschappelijke risico en die een benadeelde in vergelijking met anderen onevenredig zwaar treft, kent het bestuursorgaan de benadeelde desgevraagd een vergoeding toe’
Het bestuursorgaan dat schadevergoeding moet betalen uit hoofde van nadeelcompensatie kan een gemeente zijn, of provincie, Rijkswaterstaat of een ander ministerie. Het bestuursorgaan kan ook nog beleidsregels opstellen die gebaseerd zijn op de nieuwe Wet nadeelcompensatie, maar dier beleidsregels mogen geen afbreuk doen aan de strekking van de wet.
Nieuwe regels voor schadevergoeding d.m.v. nadeelcompensatie
Bij de totstandkoming van de wet voor nadeelcompensatie is bepaald dat dit als exclusief kader voor toekenning van nadeelcompensatie is: “Naar het oordeel van de regering bevat het voorgestelde artikel 4:126 AWB een uitputtende regeling. Daarmee vervallen op grond van artikel 122 Gemeentewet de materiële bepalingen uit de gemeentelijke verordening inzake nadeelcompensatie. Wel bestaat er ruimte voor verordeningen waarin procedurele aspecten worden geregeld, zoals leges of de voorbereiding van besluiten en de advisering over aanvragen. Materiële normen uit dergelijke verordeningen kunnen, voor zover niet in strijd met artikel 4:126AWB, als wetsinterpreterende beleidsregel opnieuw worden vastgesteld.” (Kamerstukken I, 2012/2013, 32 621, nr. 15).
Schade door overheidsbesluit, schadevergoeding en maatschappelijk risico
Er zijn grenzen aan het recht op schadevergoeding middels nadeelcompensatie. Op grond van artikel 4:126 AWB bestaat een recht op vergoeding van schade die uitgaat boven het normaal maatschappelijk risico en die de benadeelde in vergelijking met anderen onevenredig treft. Indien er sprake is van een groot aantal op elkaar gelijkende gevallen, kan het van belang zijn concretiserende regels daarover op te stellen. Zo zou kunnen worden vastgelegd wat in bepaalde gevallen tot het normaal maatschappelijk risico is te rekenen. Zoals hierboven aangegeven zou een en ander kunnen geschieden in wetsinterpreterende beleidsregels, of in de wet zelf. In de aanpassingswetgeving wordt de aanpassing van de Wro in de lijn van het voorgaande nader bezien.” (Kamerstukken II, 2010/2011, 32 621, nr. 3).
Schadevergoeding van de overheid vorderen: de nadeelcompensatie procedure
Nadeelcompensatie moet worden onderscheiden van planschade, die term is vervallen. Het begrip planschade uit de Wet ruimtelijke ordening (Wro) staat niet meer in de Omgevingswet. Alle wijzigingen per 1 januari 2024 lees je hier. De planschaderegeling is nu onderdeel van de regeling nadeelcompensatie. Als de eigenaar van een woning schade lijdt als gevolg van een planologische maatregel, zoals een bestemmingsplanwijziging, is een verzoek om nadeelcompensatie de enige aangewezen weg op basis van de Omgevingswet. Een advocaat bestuursrecht kan adviseren over de mogelijkheid van schadevergoeding door een besluit van de overheid.