De (verkapte) uitsluiting van coffeeshops aan betalingsverkeer (wederom) onaanvaardbaar. SNS Bank moet coffeeshop een zakelijke bankrekening aanbieden.
Categorie: Bestuursrecht
Het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden heeft zich in een arrest van 26 maart 2024 (ECLI:NL:GHARL:2024:1989) uitgesproken over de vraag of de SNS Bank terecht heeft geweigerd om een coffeeshop een zakelijke betaalrekening aan te bieden.
Het opzeggen van een zakelijke betaalrekening van SNS Bank
In 2008 heeft de SNS Bank de zakelijke betaalrekening van de coffeeshophouder opgezegd. Dat gebeurde toen omdat SNS Bank als beleid hanteerde dat zij geen betaalfaciliteiten voor coffeeshops wilde faciliteren. Die werkwijze, die categoriale uitsluiting wordt genoemd, was destijds nog gebruikelijk.
Sindsdien, omdat de coffeeshophouder geen kans zag zich tegen die opzegging te verzetten, bankiert de coffeeshophouder ook voor zijn zakelijke bankzaken met zijn privérekening bij SNS Bank.
In 2023 besluit SNS Bank om ook de privérekening op te zeggen, dit keer omdat daarmee, dus, zakelijke betalingen worden verricht. Door die opzegging komt de coffeeshophouder zonder zowel zakelijke- als privérekeningen te zitten. Om die reden vraagt hij een zakelijke betaalrekening bij SNS Bank aan, die door SNS Bank wordt geweigerd.
SNS Bank voert voor die weigering aan dat aan zij geen zakelijke betaalfaciliteiten aanbiedt aan partijen die een hoog percentage contante inkomsten heeft.
Tegen de weigering van de zakelijke rekening en de opzegging van de privérekening komt de coffeeshophouder in verzet.
Wat is categoriale uitsluiting?
Met enige regelmaat proberen banken bepaalde typen ondernemingen uit te sluiten. Dat doen ze, met als argument dat de bedrijfsvoering van dat type ondernemingen risico’s oplevert in de zin van de Wft of Wwft. De uitsluiting heeft voor een ondernemer echter verstrekkende gevolgen. Bij uitsluiting aan het betaalverkeer kan een onderneming namelijk onmogelijk zijn bedrijf voeren. In eerdere rechtspraak is bepaald dat deze categoriale uitsluiting onaanvaardbaar is. Banken mogen relaties niet weigeren vanwege de branche of beroepsgroep maar moeten individuele aanvragen beoordelen op de specifieke risico’s ten aanzien van de aanvrager.
De beoordeling van het gerechtshof
Het hof komt in deze kwestie tot de conclusie dat de zakelijke bankrekening ten onrechte is geweigerd. Het hof begint met de bekende overweging dat, anders dan ten aanzien van de zogenoemde basisbetaalrekening voor particulieren (artikel 4:71f Wft) er geen wettelijk recht op een zakelijke bankrekening bestaat. Het hof vervolgt dat in beginsel contractsvrijheid geldt, maar deze niet onbegrensd is. In de rechtspraak is immers, zo stelt het Hof, aanvaard dat op banken op grond van hun maatschappelijke positie ook ten aanzien van niet-consumenten de verplichting kan rusten een betaalrekening aan te bieden, omdat het zonder betaalrekening onmogelijk is om deel te nemen aan het maatschappelijk verkeer en om een bedrijf te exploiteren.
Tegelijk erkent het hof ook dat banken een gerechtvaardigd belang kunnen hebben om partijen te weigeren, vanwege toezichtrechtelijke eisen of integriteitsrisico’s. Daarbij moet de bank een afweging maken tussen haar belangen en de belangen van de onderneming die de rekening aanvraagt.
SNS Bank verwijst voor haar weigering naar intern beleid, waarin redenen staan om de aanvraag van een rekening af te wijzen. Volgens SNS Bank schrijft dit interne beleid voor dat een reden voor afwijzing kan bestaan wanneer de jaarlijkse omzet meer dan 120.000 euro contant is, of wanneer meer dan 10% van de omzet contant is, omdat contant geld als een risicofactor geldt.
Het hof komt, mede op basis van een afwijzing van de zusteronderneming van SNS Bank, de ASN Bank, tot de conclusie dat onvoldoende vaststaat dat SNS Bank dat interne beleid daadwerkelijk consequent toepast. Het hof wijst erop dat die afwijzing, die inhoudt dat ASN Bank geen zaken wenst te doen met coffeeshops, betekent dat SNS Bank en ASN Bank nog steeds aan de verboden categoriale uitsluiting doen.
Daar komt volgens het hof bij dat de coffeeshophouder heeft aangegeven dat hij geen contante gelden wil afstorten en wenst te stimuleren dat via pinbetalingen wordt betaald.
De contante geldstromen van coffeeshops als weigeringsgrond houdt categoriale uitsluiting in
Het hof stelt dat vervolgens onderzocht moet worden of, zoals SNS Bank stelt, de contante omzet dan nog wel kan gelden als integriteitsrisico. Volgens het hof moet worden onderzocht welke integriteitsrisico’s daaruit dan voortvloeien. Hoewel het hof SNS Bank kan volgen in de stelling dat de bank het hele profiel van de klant in ogenschouw dient te nemen, meent het hof dat daarbij niet kan worden betrokken dat de inkoop van softdrugs door een gedoogde coffeeshop wordt gedoogd, en dus illegaal is, en contant geschiedt (de zogenoemde achterdeurproblematiek). Immers, zo stelt het hof, dat zou gelet op de branche brede noodzaak tot die handelswijze, de inkoop via de zogenoemde achterdeur, leiden tot alsnog categoriale uitsluiting van coffeeshops.
De integriteitstoets van de bank moet daarom gaan over de specifieke risico’s van de aanvragen van de rekening, zonder dat de branche brede wijze van inkoop en contante geldstromen kan worden betrokken.
SNS Bank heeft onvoldoende aangetoond dat er specifieke risico’s bestaan ten aanzien van deze coffeeshophouder, zodat de weigering geen stand kan houden. SNS Bank moet een zakelijke betaalrekening aanbieden.
Onterechte opzegging van privérekening
Ook de opzegging van de privérekening was onterecht volgens het hof. SNS Bank heeft enkel aangevoerd dat het gebruik van een privérekening voor zakelijke doeleinden in strijd is met de algemene voorwaarden.
Volgens het hof kan de opzegging van de privérekening niet los worden gezien van:
- De eerdere categorale opzegging van de zakelijke rekening;
- De destijds bestaande praktijk dat coffeeshophouders een zakelijke rekening werd geweigerd;
- De beklemde positie waarin de coffeeshophouder daardoor terecht kwam gezien zijn zorg voor de onderneming en het daarin werkzame personeel;
- Het jarenlange niet ingrijpen door SNS Bank waardoor bij de coffeeshophouder de verwachting kan zijn gewekt dat SNS Bank het zakelijk gebruik van de privérekening gedoogde;
- De hiervoor besproken onterechte weigering van SNS Bank in 2023 om de coffeeshophouder een zakelijke rekening aan te bieden toen hij daarom vroeg, althans om de individuele voorwaarden daarvoor met de coffeeshophouder te bespreken.
Beoordeling moet gaan over de specifieke integriteitsrisico’s van de aanvrager
Het hof doet een duidelijke uitspraak over de vraag welke aspecten bij de integriteitsbeoordeling van de bank mogen worden betrokken. Daarbij komt het hof tot de conclusie dat die beoordeling moet gaan over de specifieke integriteitsrisico’s van de aanvrager. Branche brede handelswijzen mogen niet aan de aanvrager worden toegerekend. Voor specifiek coffeeshops geldt in dit geval dat de wijze van de gedoogde inkoop en het feit dat daarmee, vanwege de specifieke aard, contante gelden gepaard gaan niet toegerekend kan worden aan de coffeeshophouder, en dus niet betrokken kan worden bij de integriteitsbeoordeling. Nu SNS Bank dat wel heeft gedaan, is de zakelijke bankrekening ten onrechte geweigerd. Daarnaast moet SNS Bank het gebruik van de privérekening blijven toestaan.
Omdat de coffeeshophouder heeft aangegeven dat hij nagenoeg al zijn betalingen via de pinautomaat wenst te ontvangen, oordeelt het hof dat SNS Bank de coffeeshophouder aan zijn toezegging mag houden om de omzet (nagenoeg) helemaal via pintransacties te laten lopen. In het licht van die omstandigheden hoeft SNS Bank geen faciliteit voor het afstorten van contant geld in te houden. Het hof oordeelt wel dat SNS Bank dan zal moeten accepteren dat periodiek grote contante geldopnames nodig zijn om leveranciers te kunnen betalen. Het is in onze optiek nog maar de vraag of het hof soortgelijk zal overwegen in de gevallen wanneer coffeeshophouders in het geheel geen beschikking hebben tot een pinautomaat.
Heeft u vragen over een weigering of opzegging van een bankrekening? Neem dan contact op met Blenheim.